Φούρνου Κορυφή και Πύργος, μινωικοί οικισμοί στο Μύρτο Κρήτης

Φούρνου Κορυφή (2800-2200 π.Χ.)

Σε απόσταση 3,5 χλμ. από τον Μύρτο, πάνω σε ένα χαμηλό λόφο ανασκάφηκε από τον Π. Γουόρεν το 1968-69 ο πρωτομινωικός οικισμός Φούρνου Κορυφή που άκμασε την αυγή της Εποχής του Χαλκού (2800-2200 π.Χ.).

μινωική θεά μύρτου — Η μινωική θεά του Μύρτου Μουσείο Αγίου Νικολάου

Ο οικισμός Φούρνου Κορυφή είναι από τους πρώτους οικισμούς που ιδρύθηκαν στην Κρήτη και παρ’ όλο που είναι τόσο πρώιμος καταλαμβάνει έκταση 1250 τ.μ. περίπου, ενώ η ανασκαφή έφερε στο φως τον εντυπωσιακό αριθμό των 90 χώρων που προορίζονταν για διάφορες χρήσεις.

Όλα τα οικοδομήματα στην Φούρνου Κορυφή είχαν χτιστεί με μεγάλες ακατέργαστες πέτρες ενώ ο Π. Γουόρεν αναφέρει ότι ο οικισμός ήταν περιτοιχισμένος με περίβολο που είχε 2 εισόδους, ενω η νότια είσοδος είχε ενισχυθεί με προμαχώνα.

Ο οικισμός Φούρνου Κορυφή ήταν ιδιαίτερα ακμαίος. Βρέθηκαν πολλά εργαστήρια και αποθηκευτικοί χώροι όπως επίσης αντικείμενα υφαντικής, σφραγίδες, αγγεία και εγχειρίδια, δηλαδή είχαν αναπτύξει μία πρώτη μορφή βιοτεχνίας.

Ανάμεσα στα διάφορα εργαστήρια βρέθηκε και ένα κεραμικό εργαστήριο με κεραμικούς τροχούς που υποδηλώνει την εκπληκτική ανάπτυξη της κεραμικής σχεδόν 5000 χρόνια πριν.

Τα αγγεία που φτιάχνονταν εδώ ανήκουν στο ρυθμό Βασιλικής και εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η διακόσμησή τους με ακανόνιστα σχέδια που δημιουργούσαν με την τεχνική του ανομοιόμορφου ψησίματος (εναλλαγή ψηλής και χαμηλής θερμοκρασίας).

Η ανάπτυξη της κεραμικής μας οδηγεί παράλληλα στο συμπέρασμα ότι τότε γεννήθηκε μία καινούρια κοινωνικό- οικονομική τάξη, οι εξειδικευμένοι τεχνίτες.

Στην Φούρνου Κορυφή τα εργαστήρια ήταν κοινά και τα σπίτια ομοιόμορφα κάτι που δείχνει ότι δεν υπήρχαν ακόμα κοινωνικές διακρίσεις. Με λίγα λόγια δηλαδή, μιλάμε για μία προϊστορική δημοκρατία!

Το πιο εντυπωσιακό εύρημα, που εκτίθεται σήμερα στο Μουσείο του Αγιου Νικολάου, είναι η θεά του Μύρτου από το ιερό του οικισμού. Πρόκειται για ένα είδωλο γυναικείας μορφής από πηλό που κρατάει στάμνα. Έχει λεπτό μακρύ λαιμό και φουσκωτό σώμα ενώ το εσωτερικό του ήταν κενό και φτιάχτηκε για να κάνουν προσφορές υγρών με αυτό.

Πύργος (2200-1450 π.Χ.)

Ο Πύργος βρίσκεται στην έξοδο του Μύρτου προς την Ιεράπετρα, δίπλα στην κοίτη του ποταμού. Ο μινωικός οικισμός στον Πύργο άκμασε λίγο αργότερα από την Φούρνου Κορυφή (2200-1450 π.Χ.) και ανασκάφηκε το 1969-1970 από τον αρχαιολόγο G. Catogan, καθώς και το 1981-1982 από τη Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή.

ο μινωικός οικισμός Πύργος στο Μύρτο — Ο μινωικός οικισμός Πύργος και ο Μύρτος στο βάθος

Στην κορυφή του λόφου βρίσκεται ένα πολυτελές οικοδόμημα χτισμένο σύμφωνα με τις αρχιτεκτονικές αρχές των μινωικών ανακτόρων, ενώ γύρω από αυτό απλώνονται τα υπόλοιπα σπίτια του οικισμού, τα εργαστήρια και οι αποθήκες.

Το κτίριο στην κορυφή του Πύργου ήταν προφανώς η κατοικία του άρχοντα του οικισμού. Έχει κεντρική αυλή, φωταγωγούς, πλακόστρωτη σκάλα που οδηγούσε στο δεύτερο ή και τρίτο όροφο, δεξαμενή νερού και σε κάποια σημεία σώζονται ίχνη από τοιχογραφίες.

Αυτό σημαίνει ότι σε αντίθεση με τον πρωτομινωικό οικισμό στην Φούρνου Κορυφή στον Πύργο έχουν δημιουργηθεί πλέον οι κοινωνικές διαβαθμίσεις, που εκφράζονται και στην οικιστική οργάνωση.

Μια ακόμη διαφορά ανάμεσα στους οικισμούς Φούρνου Κορυφή και Πύργος παρατηρείται στην ανάπτυξη της κεραμικής: στον Πύργο βρέθηκε ταχύστροφος κεραμικός τροχός, έτσι τα αγγεία που παράγονταν εδώ ήταν πιο κομψά και τυποποιημένα. Επιπλέον τα ευρήματα κεραμικής από τον Πύργο είναι πιο περίτεχνα και είναι ζωγραφισμένα με σπείρες ή φυτικά και θαλασσινά θέματα.