Griekse gyros
Griekse gyros: O gyros gyrizei
Klinkt het bovenstaande je Grieks in de oren? Natuurlijk, want het is Grieks. Het betekent gewoon dat de 'gyros' ronddraait. Een 'gyros' is een hele draai en het werkwoord 'gyrizo' betekent 'ronddraaien'. In Griekenland is 'gyros' ook fastfood. Gyros draait om een as, wordt gaar en op die manier een lekkere hap voor hongerige passanten.
Loop maar eens door het centrum van een plaats in Griekenland, dan zie je al snel de Griekse fastfoodtentjes zoals het souvlaki-tentje, waar niet alleen de pita's gyros bereid en verkocht worden aan passanten die met de mond vol van hun snelle hap genieten, maar ook souvlaki. Sommigen zitten natuurlijk liever aan één van de weinige tafeltjes om echt van het eten te kunnen genieten, er een biertje bij te drinken en te voorkomen dat ze onder de vetvlekken komen te zitten.
Wat is nou precies een Griekse gyros? Een rechtopstaande spies, vol met lappen varkensvlees, die langzaam ronddraait voor electrische verwarmingselementen, een soort grill, en heel soms voor kolen. De hitte smelt het vet, dat naar de onderkant van de spies druipt, waardoor het vlees niet alleen bruin wordt maar ook lekker knapperig terwijl het ronddraait.
Er worden volop frietjes gebakken in een professionele frituurpan, terwijl de pitabroodjes ingesmeerd worden met olijfolie en verwarmd worden op de grill. Dit zijn de ingrediënten van de pita gyros die je net besteld hebt.
Griekse Pita Gyros stap voor stap
De klant besteld een pita gyros. De knul achter de toonbank vraagt je dan "me ola?" Dit betekent met alles erop en eraan. Als de klant dan ja zegt, betekent dat dat hij tomaat, yoghurt en ui in zijn pita gyros wil. Dan volgt er een moment van vaardigheid en een beetje uitsloverij. Het vlees wordt met getrainde bewegingen gesneden, snel en gecoördineerd. Het verschil tussen de expert en de beginneling is duidelijk zichtbaar; waar de expert haast automatisch te werk gaat, zijn de bewegingen van de beginneling langzaam en onzeker.
Probeer de expert eens in slow motion te bekijken:
- De 'kok' checkt of het pitabroodje en de frietjes klaar zijn. Als hij zeker weet dat alles onder controle is, slijpt hij zijn messen en begint dunne reepjes af te snijden van de gare buitenkant van de gyros.
- Hij draait zijn linkerhand met gespreide vingers en de palm naarboven, waarop hij een servetje legt en daar boven op een vetvrij papier.
- Hij pakt een gegrilde pita van de stapel die klaar is en legt hem op het vetvrije papier.
- Hij doet yoghurt op de pita.
- Hij pakt wat stukjes vlees met een tang en legt die ook op de pita.
- Hij voegt frietjes, plakjes tomaat en uienringen toe.
- Met beide handen rolt hij de pita vervolgens op en draait het vetvrije papier erom heen om de boel bij elkaar te houden.
- De pita gyros is klaar en wordt aan de klant gegeven met een beleefd 'Kali orexi', wat eet smakelijk betekent.
De geschiedenis van de Griekse gyros
Volgens historische bronnen werd er in de 9e eeuw in Bagdad een "Judhaba" gemaakt, dat lijkt op gyros. In de hierop volgende eeuwen wordt gyros niet meer genoemd. Tegenwoordig gelooft men dat de eerste gyros gemaakt werd in Livadia in de jaren '50. Hier werd de eerste souvlaki op een houten stokje overigens ook ontdekt.
Soorten gyros - Gyros in verschillende gebieden van Griekenland
In Griekenland wordt gyros van oudsher gemaakt van varkensvlees. De laatste paar jaar is er ook gyros van kip op de markt gekomen, dankzij het lage vetgehalte in het vlees. Bovendien is ook de doner kebab steeds vaker te zien; een combinatie van lams- met rundvlees.
In de Griekse gyros wordt het pitabroodje niet opengesneden om het vlees en de vulling erin te doen. Dat wordt wel gedaan met de Cypriotisch pita, die ook anders smaakt dan de Griekse variant.
Dan is er ook nog de versie waarin het pitabroodje vervangen is door een half klein brood dat uitgehold is, bedruipt wordt en gegrild als een pitabroodje.
In noord Griekenland wordt de gyros geserveerd met mosterd of ketchup in plaats van yoghurt. En in Athene zitten er geen frietjes in je pita en is de portie kleiner dan die je op Kreta kunt eten.
Is gyros gezond?
Volgens de bereiders en verkopers heeft gyros minder vet en calorieën dan een pizza of een burger. Ze zeggen dat het varkensvet onder de huid ligt en dus verwijderd wordt als het varken geslacht is. Aan de andere kant als je ziet hoeveel vet er nog van de gyros afdruipt als het gebakken wordt en de stukken vet die nog aan het vlees in je pita zitten, dan ga je toch twijfelen aan hun beweringen.
In bijna de hele pita gyros zit vet: het pitabroodje wat ingesmeerd wordt met olijfolie voordat het gegrild wordt, in het varkensvlees en natuurlijk in de frietjes. Het enige wat geen vet heeft zijn de tomaten en de ui; de rest zorgt voor voldoende calorieën en verhoogt je cholesterol.
Het is een feit dat gyros lekker smaakt, vult en goedkoop is. Als je niet overdrijft en er zo nu en dan eentje eet, dan is dat niet slecht voor je.
Het recept voor Griekse gyros - Hoe maak je een pita gyros thuis?
Dit is wel de beste manier om een gezondere gyros te maken met goede ingrediënten. Pitabroodjes worden in alle grote supermarkten verkocht net als varkensvlees. Er zijn tegenwoordig ook speciale kruidenmixen te koop in de grote supermarkten, maar oregano, zout, peper en komijn zijn in iedere keuken te vinden. Het onderstaande recept is slechts één van de vele variaties die je kunt proberen. Met een beetje fantasie en wat experimenteren kun je je eigen perfecte gyros recept creëren.
Snijd het vlees in smalle reepjes en marineer het in een beetje azijn. Voeg een snufje oregano en komijn toe als je hiervan houdt. Ontdooi het pitabroodje, snijd de tomaat in plakjes en de ui in dunne ringen en frituur de frietjes. Verder heb je ook nog yoghurt, tzatziki, mosterd of iets anders wat je op je pita kunt smeren nodig.
Als het vlees gemarineerd is grill je het samen met de pita's. Smeer de door jou gekozen saus op de pita en voeg het vlees, de tomaat en de ui toe. De frietjes kun je in de pita doen, maar ook apart serveren. Het laatste maakt het een stuk makkelijker om de pita op te rollen, hij is dan niet zo vol.
Drink bij de pita's een lekker glas griekse wijn en "Kali Orexi"!
* Article and Photos by Yannis Samatas